DNB wijst crypto-bedrijven op naderend toezicht, criminalisering cash en crypto houdt aan

Registratieplicht

Het zat er al een tijdje aan te komen. Onder druk van de FATF worden regels rondom cryptovaluta wereldwijd aangescherpt. In Nederland verloopt dat via een wijziging van de vierde anti-witwasrichtlijn, waar overigens een aanzienlijk deel van de vijfde anti-witwasrichtlijn mee wordt geïmplementeerd. Op 11 december 2018 werd een concept wetsvoorstel online gezet en werd de zogeheten consultatieperiode ingeluid, de periode waarin publieke organisaties en het bedrijfsleven feedback kunnen geven op wat er op papier is gezet.

En die feedback kwam er. In het wetsvoorstel werd gesproken over een vergunningsplicht, met De Nederlandsche Bank die optreedt als toezichthouder. Een ingreep die verder gaat dan strikt noodzakelijk, vertellen zowel de Raad van State als de Autoriteit Persoonsgegevens aan de Tweede Kamer. De (Europese) richtlijn spreekt namelijk enkel over een registratieplicht.

Volgens de Raad van State sluit de richtlijn een vergunningplicht uit. Die maatregel zou “niet proportioneel zijn ten opzichte van de lasten die dat met zich meebrengt voor de dienstverleners”. Zo gezegd, zo gedaan, zullen de auteurs van het wetsvoorstel hebben gedacht. We vervangen eenvoudigweg de term ‘vergunning’ met ‘registratie’, maar houden wel vast aan de strenge eisen die ten grondslag liggen aan een vergunning, waaronder het doorlichten van aandeelhouders van het kandidaatbedrijf. Registratieplicht die in de praktijk fungeert als vergunningstelsel.

Criminalisering cash en cryptovaluta

Begin juli presenteerden minister Hoekstra en Grapperhaus de ‘nationale aanpak witwassen’. Onderdeel ervan is om cashbetalingen boven de 3000 euro te verbieden. ‘Om het criminelen moeilijk te maken’, is de vlag waaronder de maatregelen worden genomen. Steeds vaker worden de termen ‘witwassen’ en ‘terrorismefinanciering’ gebruikt om zonder (gedegen) hoor en wederhoor nieuwe maatregelen in te voeren.

Zo werd in de context van het cashplafond het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer voor het gemak gepasseerd. En is de onderbouwing voor het plan flinterdun: er is geen enkele schatting gegeven van de omvang van witwaspraktijken met betalingen tussen de drie- tot tienduizend euro. Men weet niet eens hoe witwassen met contanten zich verhoudt tot witwassen met giraal geld.

“Je ziet helaas steeds vaker dat er politieke keuzes worden gemaakt waarvan elke deskundige direct zegt: waar is dit op gebaseerd?”, aldus (toenmalig) nationaal ombudsman Alex Brenninkmeijer over maatregelen van de overheid die gebaseerd zijn op wantrouwen. Dat wantrouwen weegt vaak zwaarder dan privacy- en vrijheidsargumenten, die overigens voor de Europese Commissie (!) juist de doorslag geven om het gebruik van contant geld niet in te perken. Dat lijkt voor ons kabinet niet zo belangrijk. Want ach, minister Grapperhaus vindt ook dat mensen verplicht kunnen worden om DNA af te staan, ook als ze niet verdacht worden van een misdrijf.

Hetzelfde wantrouwen wordt nu ook op cryptovaluta losgelaten. In antwoorden op vragen over Libra en Facebook is te lezen hoe minister Hoekstra over cryptovaluta denkt: “Daarnaast worden crypto’s vaak gebruikt bij het witwassen van crimineel geld en om criminele activiteiten te financieren.” Een stevige uitspraak, die kennelijk gedaan kan worden zonder enige onderbouwing of cijfers te noemen. Over onderzoekers die het tegendeel beweren (PDF) wordt uiteraard niet gesproken.

Cryptovaluta en cash zijn crimineel en dús zijn verregaande maatregelen gerechtvaardigd. Althans, dat is wat de goegemeente moet geloven. Een leuke anekdote die Rabobank CEO Wiebe Draijer in een toespraak deelt: “Zou contant geld vandaag de dag zijn uitgevonden, zou dat totaal onacceptabel zijn.” Want ja, wie is de eigenaar? En waar komt het vandaan?

Cryptobedrijven onder toezicht

Terug naar de ‘registratieplicht’ voor cryptobedrijven. Volgens DNB moeten “aanbieders van cryptodiensten zich gaan voorbereiden op toezicht”. Want naar verwachting vallen dergelijke bedrijven vanaf 10 januari 2020 onder toezicht van de centrale bank. De genoemde datum is gebaseerd op de Europese richtlijn die stelt dat de registratieplicht uiterlijk op 10 januari 2020 wettelijk geregeld moet zijn.

De kans is groot dat de verplichting pas later gaat gelden voor Nederlandse bedrijven. Het hangt namelijk af van de precieze implementatie van de Europese richtlijn in Nederland. En de parlementaire discussie daarover is nog niet teneinde. Sterker nog, die is vrij recent pas voor het eerst gevoerd. GroenLinks stelt vragen over de effectiviteit ervan, D66 wijst op de visie (en kritiek) van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), en de SP vraagt zich af wat dit allemaal gaat kosten.

Hoe dan ook, zou het huidige wetsvoorstel in werking treden, wordt DNB de toezichthoudende autoriteit. “Dit betekent dat wij bevoegdheden krijgen ten aanzien van het registreren van deze aanbieders, het toezicht op de naleving van de eisen die de Wwft en de Sanctiewet 1977 stellen aan deze partijen en de handhaving van deze eisen”, schrijft DNB zelf.

Concreet betekent het dat bedrijven die diensten aanbieden voor het omwisselen en bewaren van crypto's een registratie moeten aanvragen bij DNB en dan een mangel ingaan van papier- en toetswerk. Bestuurders en aandeelhouders worden onder de loep genomen, processen worden tegen het licht gehouden, en de beheersing van die processen wordt grondig onderzocht. Doorstaat het bedrijf de beproeving, ontvangt het bedrijf als prijs haar vergunning registratie.

Gevolgen voor jou

Onze verwachting is dat de klanten van cryptobedrijven in Nederland weinig van de maatregelen gaan merken. De cryptobedrijven moeten weten aan wie ze hun diensten verlenen (KYC), en melding maken van verdachte transacties. Maar dat is voor de meeste van de Nederlandse dienstverleners niet nieuw: de processen zijn er al op ingericht.

Het toezicht van DNB is niet bedoeld om de cryptosector een halt toe te roepen. De onderliggende wet- en regelgeving is erop gericht om grip te houden op (internationale) geldstromen. ‘Je mag best gebruikmaken van cryptovaluta, als wij [toezichthouders wereldwijd] maar weten wat je ermee doet’, kan je als strekking ervan zien. Dat is natuurlijk niet in de geest van cash (of Bitcoin); privacy of anonimiteit. Waarden die door ons kabinet steeds vaker op de reservebank worden gezet.

Hoe dan ook: grote kans dat je ook straks nog gewoon gebruik kunt maken van je favoriete broker.