Centrale banken klaar voor nieuw financieel systeem

Midden in The City, op een steenworp afstand van de Bank of England, staat Mansion House, de residentie van de burgemeester van Londen. Op 21 juni 2018 kwam de top van het financiële hart van Londen daar bijeen voor het jaarlijkse Mansion House dinner. Mark Carney, de baas van de Bank of England, de centrale bank van het Verenigd Koninkrijk, sprak de zaal toe.

Zijn speech begint voorspelbaar. Een terugblik op de meer dan honderdjarige geschiedenis van het diner. Schouderklopjes voor het VK voor het leiderschap in de financiële wereld, zelfs nu een Brexit onvermijdelijk lijkt.

Maar dan gebeurt er iets interessants. Voor het eerst begint een centrale bankier openlijk te vertellen over de grote financiële revolutie die voor de deur staat. Carney komt superlatieven tekort en spreekt over "tectonic shifts, major structural changes" en zelfs over een komende "rebalancing of the global order".

Vreemd genoeg hebben we weinig gehoord over deze speech. Een paar korte nieuwsberichtjes op financiële blogs, en daar bleef het bij.

The Big Reset

De reden is dat je pas begrijpt waar Carney het over heeft, als je weet in welke context je zijn woorden moet plaatsen.

In 2013 verscheen "The Big Reset", geschreven door voormalig RTL beurscommentator Willem Middelkoop (en co-auteur van dit stuk), waarin wordt uitgelegd waarom het huidige financiële systeem niet houdbaar is, en hoe de overgang naar een nieuw financieel systeem er hoogstwaarschijnlijk uit gaat zien.

De kern van deze monetaire reset zou verder bestaan uit een schuldsanering, en een omschakeling naar een nieuwe wereldreservemunt. Maar hoe een dergelijke herziening er in detail uit zou gaan zien en wanneer deze plaats zou gaan vinden, bleef ook voor hem gissen. Maar daar brengt Carney dus nu verandering in.

In dit artikel gaan we proberen we de speech van Carney te 'ondertitelen' met het scenario van "The Big Reset" als leidraad.

Bretton Woods

Terug naar de speech van Carney. Na de inleiding concludeert Carney al snel dat de huidige financiële infrastructuur niet meer voldoet, en moet worden vervangen:

This infrastructure must be overhauled now that the economy is on the cusp of the fourth industrial revolution and our demographic challenges are intensifying. And rebalancing of the global order is proving as dramatic as it was in Montagu Norman's time. [Carney]

Om de ernst van de situatie te begrijpen moeten we volgens Carney terug naar de tijd van Montagu Norman.

Norman was, net als hij, het hoofd van de Britse centrale bank (1920 - 1944), en in die functie verantwoordelijk voor het loskoppelen van het Britse pond en goud begin jaren twintig. Dat betekende het einde van de goudstandaard, waardoor het Britse pond de status van wereldreservemunt verloor.

Jaren later, op 1 juli 1944, nodigde Amerika de financiële autoriteiten van 44 landen uit voor een conferentie over de toekomst van het monetaire systeem. Het conferentiehotel stond in de bossen van New Hampshire in het plaatsje Bretton Woods. De Tweede Wereldoorlog was in een laatste fase gekomen, en het was duidelijk dat er na de oorlog een nieuw financieel stelsel nodig zou zijn.

Er lagen twee opties op tafel:

1. John Maynard Keynes stelde namens het Verenigd Koninkrijk voor om een nieuwe wereldwijde munt te introduceren, de Bancor, die door het nieuw op te richten IMF zou worden beheerd.
2. Harry Dexter White stelde namens de Verenigde Staten voor om de dollar als nieuwe wereldreservemunt in te stellen. De dollar zou daarmee de rol van goud overnemen.

Na veel discussie koos men voor de tweede optie, mede onder de indruk van de economische en militaire overmacht van de VS. Een harde Europese voorwaarde was dat de dollar inwisselbaar zou blijven voor goud tegen de vastgestelde koers van $ 35 (per ounce). Het nieuw gekozen systeem werd bekend als het Bretton Woods Systeem. Alleen de communisten weigerden mee te doen en kozen voor een eigen oplossing.

Het was dit "dramatisch moment" voor het Britse rijk waar Carney naar verwijst. Engeland droeg de rol als leider van de westerse wereld feitelijk toen pas formeel over aan Amerika.

Carney is natuurlijk niet de eerste die hint op een herziening van het Bretton Woods Systeem. Toen de kredietcrisis in 2008 nog als een schok rond de wereld ging, werd in de hoogste kringen meteen overlegd over mogelijke toekomstscenario's. Uit The Big Reset:

According to IMF historian James Boughton, some world leaders have been calling for a 'new Bretton Woods' ever since the start of the credit crisis in 2008.¹ French President Sarkozy and British Prime Minister Brown envisaged a new multilateral agreement to stabilize international system, the way the 1944 (Bretton Woods) conference, which established the International Monetary Fund and the World Bank, stabilized financial relations among countries in the second half of the 20th century. [The Big Reset]

Nieuwe wereldorde

Carney zegt in zijn speech dat de G20-landen de laatste jaren hard hebben gewerkt aan een nieuw financieel systeem:

The UK has been at the forefront of G20 reforms to create a global financial system that is safer, simpler and fairer. Implementation is now being regularly assessed and transparently reported by the FSB and the IMF. [Carney]

Hij bevestigt hiermee dat de voorbereidingen ervan momenteel al vergevorderd zijn.

En net als in 1944 moet niet alleen het financiële systeem hervormd worden, maar moet volgens Carney ook de wereld anders worden ingericht. Hij wijst in dit deel van zijn speech, onder de titel "The New World", naar het belang van de opkomende economieën:

As the UK economy changes, the world is being reordered.

Over the past quarter century, emerging economies' share of global activity has risen from 40% to 60% and their share of global trade from one fifth to one third. Yet at present, their financial assets make up only 10% of the global financial system.

This will quickly change. As emerging market economies continue to open up, their share of global financial assets could treble to around a third by 2030. [Carney]

In The Big Reset staan veel bronnen die dezelfde conclusie trekken, met vrijwel dezelfde bewoordingen. Met name China speelt daarin een belangrijke rol:

And a few years later, during the prominent 2014 edition of the Chinese International Finance Forum (IFF) Jean-Claude Trichet, former president of the European Central Bank, in his role as a co-chairman of the IFF told the forum: 'a new global financial order has been discussed with China. [...] New rules have been discussed not only inside the advanced economies, but with all emerging economies, including the most important emerging economy, namely, China'.⁷ [...]

These views were also shared at the LBMA Forum in Singapore. Zhou Ming, General Manager of the Precious Metals Department at ICBC remarked: 'With the status of the US dollar as the international reserve currency being shaky, a new global currency setup is being conceived.' [The Big Reset]

China was er, in tegenstelling tot Rusland, niet bij in 1944 in Bretton Woods. Destijds was het een gesloten land met weinig internationale handel. Intussen is het de tweede economie van de wereld. In de nieuwe "global financial order" zullen China en andere opkomende economieën daarom naar verwachting een prominente plek krijgen.

Schuldsanering

Het systeem moet hervormd worden omdat het huidige systeem onhoudbaar is geworden. De overheidsschulden zijn zo groot dat aflossen geen optie meer is. De enige manier om er vanaf te komen is om ze weg te strepen. Een wereldwijde schuldsanering dus, zoals beschreven in Middelkoops boek:

In 2012, the former Bank of England Governor Mervyn King predicted advanced economies would probably not be able to get out of the current crisis without large debt restructurings and a recapitalization of the financial system […]² [The Big Reset]

Het IMF zal bij deze schuldsanering een belangrijke rol gaan spelen. Christine Lagarde, voorzitter van het IMF, riep in 2014 - net als Carney nu - al op tot een "reset of the monetary policies":

The IMF is in the lead regarding this coming monetary reset. During a panel discussion at the World Economic Forum in Davos in early 2014, the IMF's chairwoman Christine Lagarde said it was time to 'move to another monetary policy.' In her prepared remarks she mentioned the word 'reset' more than ten times in a two and a half minute timeframe, as if she had decided to prepare the world for the coming changes in the world wide financial system. She even called for 'a reset of the monetary policies'. [The Big Reset]

Een nieuwe wereldreservemunt

Carney lijkt bovendien een oproep te doen voor een nieuwe wereldreservemunt.

Daarvoor moeten we terug naar de inleiding van de speech, waar Carney de metafoor van de industriële revolutie introduceert om de schaal van de komende veranderingen aan te geven:

This infrastructure must be overhauled now that the economy is on the cusp of the fourth industrial revolution and our demographic challenges are intensifying. And rebalancing of the global order is proving as dramatic as it was in Montagu Norman's time.

Such profound changes demand a new finance. And a new finance demands a new Bank. [Carney]

Opvallend is dat Carney tot de conclusie komt dat er behoefte is aan een "New Finance".

Hij gebruikt deze uitdrukking maar liefst negen keer tijdens zijn speech maar legt nergens uit wat hij hiermee bedoelt. Het is een vreemd en onbekend begrip. Wat wil hij daarmee zeggen? Het lijkt erop dat hij doelt op een nieuwe wereld(reserve)munt, maar dat hij dat nog niet zo expliciet kan zeggen.

Maar wie een beetje in de monetaire wereld is ingevoerd en "New Finance" vervangt door "New (world reserve) Currency", snapt op slag wat hij met de volgende cryptische zin bedoelt. Lees maar eens met ons mee:

The financial implications of these developments are only beginning to be realised, but they are likely to be immense. In anticipation, the Bank is already creating the new hard and soft infrastructure that the new finance will require. [Carney]

Hiermee is dus duidelijk dat het dit keer niet gaat om een proefballonnetje, maar dat de Britse centrale bank al lang bezig is met het bouwen van een nieuwe infrastructuur voor deze "new finance". Met kennelijk zowel harde (netwerken, platforms, software) als softe (rules and regulations) componenten.

Maar welke 'new finance' heeft Carney in gedachten? Het ligt voor de hand te veronderstellen dat het huidige valutamandje van het IMF, de SDR, de nieuwe munt is waar Carney op doelt. We citeren weer uit The Big Reset:

US financial insider Jim Rickards also agreed on the need for a global monetary reset. According to Rickards the IMF's currency basket (SDR) could well be the new global reserve currency.⁵ In fact even the UN has called for 'a new Global Reserve System' based on the IMF's Special Drawing Rights (SDRs) as early as 2009.^3,4,6 [The Big Reset]

Jim Rickards suggereerde dus al eerder dat de SDR best eens de dollar zou kunnen gaan vervangen als nieuwe wereldreservemunt.

Het is bovendien goed denkbaar dat de nieuwe SDR een cryptomunt gaat worden.

Uit een artikel dat we eerder schreven blijkt dat centrale bankiers veel onderzoek doen naar Central Bank Digital Currencies, CBDC's. Een eigen digitale munt zou het IMF en de daarbij aangesloten centrale banken volgens Rickards veel meer mogelijkheden geven om een wereldwijd stimulerend monetair beleid te voeren. Stel je bijvoorbeeld eens voor dat iedereen een met SDR's gevulde wallet zou kunnen downloaden.

Carney wijst daarnaast ook op een mogelijkheid dat niet-banken toegang tot het geldloket van centrale banken zouden kunnen krijgen. Daarbij valt volgens hem te denken aan bedrijven en eventueel zelfs particulieren.

Our new, hard infrastructure will be future-proofed to your imaginations, opening up a range of potential innovations in wholesale markets, and corporate banking and retail services. [...]

No longer will access to central bank money be the exclusive preserve of banks. [Carney]

En dan nog iets.

We vroegen ons al een tijdje af hoe centrale bankiers deze monetaire herziening aan het grote publiek zouden gaan verkopen. Ze kunnen immers niet simpelweg zeggen dat we nu met Plan B gaan werken, omdat Plan A niet meer voldoet. Daarmee zouden ze zichzelf als veroorzaker van de financiële puinhoop aanwijzen.

De speech van Carney is slim verwoord, aangezien hij niet ingaat op de deplorabele staat van het huidige financiële stelsel of het gebrek van vertrouwen over de toekomst van de dollar.

Nee, het verhaal is dat er nieuwe tijden zijn aangebroken, en dat die nieuwe tijden vragen om een nieuwe economie, een nieuw financieel stelsel en een nieuwe rol voor (centrale) banken.

Voetnoten

1. Zie https://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2009/03/boughton.htm.
2. Zie https://www.bloomberg.com/news/articles/2012-10-23/king-says-boe-stands-ready-to-add-stimulus-should-recovery-fade.
3. Zie http://www.un.org/ga/president/63/letters/recommendationExperts200309.pdf.
4. The SDR is not a currency, but holders of SDRs can obtain currencies of IMF members in exchange for their SDRs. So when more SDRs are created, more money is created. It is used to allow countries to participate in foreign trade without affecting their exchange rates. The IMF can allocate SDRs to all its members in proportion to certain quotas. In 2009, the IMF increased general SDR allocation to US$250 billion, with low-income countries only ‘receiving’ over $18 billion. The total amount of outstanding SDRs was just over 400 billion in the summer of 2015.
5. Zie https://www.bullionstar.com/blogs/koos-jansen/interview-jim-rickards-on-the-death-of-money/.
6. In response to the 'gold shortage' during the years of the London Gold Pool, in 1963 the IMF created a new form of international reserve assets called special drawing rights (SDR). These were created out of thin air and were designed to take over the dollar's role as a world reserve currency when needed. Because SDRs were created out of nothing, they soon received the nickname 'paper gold' or 'IMF money'. Currently the SDR currency basket includes the dollar (41,7%), pound, euro, yen and renminbi. The Chinese currency was added to the currency basket in 2016 after big pressure from China.
7. The IFF Board consists of Mr. Cheng Siwei as the Chairman; Mr. Paul Volcker as the Honorary Chairman; Mr. Han Seung-soo, Mr. Jean-Claude Trichet, and Mr. Kevin Rudd as the Co-Chairman. The IFF ‘is an independent, non-profijit and non-governmental international organization and a regular platform for global top-level dialogue and academic research in the fij ields of fij inance and economics’. It was founded in 2003 and its members come from China, US, EU and international organizations such as the UN, and a large number of fijinancial institutions.